Lale zambak gillerdendir. Yaprakları uzun, mızraksıdır. Sapının üstünde tek bir çiçek bulunur. Çiçekler çok çeşitli renklerde olduğu gibi alacalıda olabilir. Muş lalesi ise kırmızı mızraksı bir yapıya sahiptir.

Türlü renklerde güzel çiçekler veren lale bir süs bitkisidir. Anavatanı İlimizinde yer aldığı Batı Asya olan lale, ilk olarak anavatanı Türkiye’de yetiştirilmiş, bu arada bir hayli geliştirilmiştir. Bir döneme adını varan lale çiçeği ilk defa VI. YY. Yurdumuzdan Avrupa’ya götürülmüştür. Çiçeğin adı da Avrupa dillerine biçimi sarığı andırdığı için “Tülbent” sözünden gelmiş, laleye “Tulipe” denilmiştir.

Yurdumuzda en çok VII. YY. lale yetiştirme işine büyük önem verilmiş, en güzel laleler İstanbul Saraylarının başlıca süsü haline gelmiştir. O zaman çiçek meraklılarının en büyük amacı görülmemiş renklerde yeni laleler yetiştirmekti. Her lale cinsinin bir ismi olurdu. O dönemlerde Avrupa’dan İstanbul’a çeşitli laleler getiriliyordu. Yüksek fiyatta alıcı bulan lale için zamanın hükümeti fiyat artışını durdurmak için narh koymak zorunda kalmıştır.

Lalenin böylesine geniş bir yayılış alanı bulması süsleme sanatlarında, mimarlıkta, motif olarak kullanılmasını da sağlamıştır. Çeşme, cami ve türbelerde lale şekilleri işlenmiştir.
Lalenin anavatanından olan İlimizde yanlış hasat ve tarım alanlarının genişlemesi ile lale alanları hızla daraltılmıştır. Muş lalesi hemcinsleri gibi soğandan yetişir. İlkbaharda Nisan sonu ile Mayıs başlarında çiçek açar 15 gün gibi kısa bir ömrü vardır. İşte bu dönem içerisinde nefesleri kesecek güzellikte bir manzara oluşur. Kışın lale soğanları soğuktan kaçarak toprağın derinliklerine çekilirler her soğandan bir tek lale çıkar. Muş Lalesi özeliğini kaybetmemiş, fakat lale bitkisinin soğan yaprak ve çiçeklerinde kalbe etki eden Tulip alkoloidinin bulunması nedeni ile soğanları ile birlikte hasat edilmiştir. Ayrıca tarım alanlarının genişlemesi ile lale alanlarının hızla azalmıştır. Çiçek tohumundan lale yetiştirilmesi 3-6 yıl gibi bir sürede çiçek verdiği göz önüne alınarak Muş Lalesinin yok olmasını önlemek üzere lale alanları koruma altına alınmıştır. ilki 2000 yılında lale festivali her yıl 29-30 Nisan tarihlerinde yapılmaktadır.

TULİPA ( LALELER)

Laleler Liliaceae familyasındandır. Anavatanı; Türkiye,İran (Ön Asya) dır.Birçok çeşit grupları vardır,hibritleri oluşmuştur.Eskiden bütün lalelere verilen isim Tulipa gesnerana idi. Bugün artık bunları çiçeklenme zamanına göre tasnif ediyoruz.

1. Erkenci laleler : 

a) Yalınkat Erkenci Laleler

b) Katlı Erkenci Laleler

2. Orta Erkenci Laleler: 

Bunlara Trumph laleleri denir.Bu laleler, katsız erkenci lalelerle geç lalelerin melezlemesinden elde edilmiştir. Orta erkenciler içerisinde Darwin (Mendel) laleleri vardır,bunlar büyük, gösterişli lalelerdir. Datwin Laleleri; Darvwin x Tulipa fosterana lalelerinin melezlemesinden olmuştur.

3. Geç Çiçek Açan Laleler :

Bunlar da ;

a. Katsız (yalınkat) laleler, 

b. Lilium çiçekli laleler, 

c. Kenarları dantelalı laleler, 

d. Viridiflora tulpun laleleri; 

Özelliği, taç yaprağının büyük bir kısmı yeşil renklidir, çiçek adeta yeşil gibidir.

e. Rembrand laleleri; Üzerleri çizgili lalelerdir.

f. Papağan laleleri ; Kenarları dantelalıdır.

g. Dolgun çiçekli (Peonya çiçekli) laleler 

LALELERDE SOĞAN ÜRETİMİ

Laleler,yavru soğanlarla, çevre uzunluğu 7-10 cm olan soğanlarla üretilirler.11-12 cm çevre uzunluğuna erişmiş soğanlar, artık satışa gelmiş soğanlardır. 12 cm nin üzerindeki soğanlara “Topper” denir.

Yavru soğanlardan satışa gelebilen soğan elde edebilmek için en azından 2-3 yıl üretmek gerekir.Eğer bunu tohumdan yapacak olursak 5 yıl gereklidir.

Bu soğanların üretimi ; kumlu topraklardan tınlı topraklara kadar değişen topraklarda yapılır. Yavru soğanlar ekim başından kasım ortasına kadar 8-10 cm derine diklirler.(Avrupa da makinayla, bizde elle yapılır.) Nisan - Mayıs ayına kadar toprakta kalır.Soğan kabuğunun açık rengi kahverengiye dönüşmeye başladığı anda sökülmeye hazır vaziyete gelimiş, diğer bir ifadeyle de çiçek taslağı oluşturmaya başlayabilecek durumdadır. Daha önceden söküm yapılırsa ertesi sene çiçeğin kalitesiz olacağına işarettir.(Son üretim yılında)

Sökülme zamanı ; henüz soğan çiçek taslağı oluşturmaya başlayacak duruma gelmiş, ama başlamamış olmalı. Bu durumdaki soğanlar depoya alınırlar. Depolama sırasında soğanın içerisinde önce yaprak taslakları, sonra çiçek taslağı oluşumu başlar. Daha sonra çiçeğin üç yaprağı oluşur. Arkasından iç çiçeğin yaprağı oluşur. Sonradan 3 dış erkek organ taslak oluşur. Sonra üç iç erkek organ taslağı oluşur. En son safhada da üç adet dişi organ yaslağı oluşumu gerçekleşir.

SOĞANLARDA PREPARASYON

Soğanlarda erken çiçek açmayı sağlamak için soğanın farklı sıcaklıklarda geçirmesi gereken kademeleri, zamanında gözleyerek ve sıcaklığı da ihtiyaca göre ayarlayarak yapılır.
Preparasyon (Sürdürme) ;

Soğanın gelişme devresini depo koşullarında kısa sürede tamamlatmak demektir. Sürdürme amacıyla, soğanlar söküldükten sonra depoda bir hafta süreyle 34 ° C de bırakılır. Bunu amacı; soğanın içindeki yapraklar ve çiçek taslağı oluşumunu başlatmaktır. Sonra sıcaklık 20 ° C ye düşürülür, 3-4 hafta süreyle 20 ° C de kalır. 3 dış yaprak oluştuğu kademeye kadar bu sıcaklıkta kalır. Bu olaydan sonra sıcaklık 8 ° C ye düşürülür. 3 hafta süreyle 8 ° C de kalır. Sonra sıcaklık 9 ° C ye çıkarılır.

(Laleler en düşük sıcaklık isteklerine göre 2 gruba ayrılır;a. 4 ° C lik laleler b. 9 ° C lik laleler) 
10 hafta süreyle 9° C de kalır ve soğanın içinden sürgün görüldüğü anda sıcaklık 9 ° C den 12 ° C ye çıkarılır.3 cm daha uzadığı zaman sıcaklık 12 ° C den 17 ° C ye çıkarılır. 6 cm uzadığında 22-23 ° C ye çıkrılır.bütün bu işlemler depoda toplam olarak 27 hafta sürer. 27 hafta sonra depoda preparasyon işlemi bitmiş olur.

Toprak Nasıl Olmalıdır;

Her yıl toprağın değiştirilmesinde yarar vardır. Kumlu tınlı topraklarda pH 6,5 olursa iyi gelişir.Toprak dezenfekte edilmelidir.

Dikim Sıklığı;

Soğanlar 35 x 45 cm kasalar içerisine çapı 12 cm olanlardan 50-55 tane, 11-12 cm olanlardan 55-62 tane, 10-11 cm olanlardan 62-70 tane dikilirler.